H διροφιλαρίωση του σκύλου είναι μια πολύ σοβαρή παρασιτική ασθένεια, που προσβάλλει την καρδία. Οφείλεται σε παρασιτισμό του ζώου από τα παράσιτα Dirofilaria immitis και σπανιότερα από Dirofilaria repens και Dipetalonema reconditum. Η μόλυνση του σκύλου γίνεται με μετάδοση του παρασίτου με το τσίμπημα κουνουπιών. Η διροφιλαρίωση απαντάται κυρίως σε χώρες με θερμό και υγρό κλίμα.

Βιολογικός κύκλος - Μετάδοση

Τα ενήλικα παράσιτα έχουν μήκος 12-26 εκ. τα αρσενικά και 19-31 εκ. τα θηλυκά. Τα ενήλικα παράσιτα αναπτύσσονται και κατασκηνώνουν στο δεξιό τμήμα της καρδιάς, καθώς και στα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία, στην πνευμονική αρτηρία και στην οπίσθια κοίλη φλέβα. Με την αναπαραγωγή τους τα θηλυκά παράσιτα απελευθερώνουν στο αίμα προνύμφες, οι οποίες ονομάζονται μικροφιλάριες α’ σταδίου και κυκλοφορούν στο αίμα του μολυσμένου σκύλου. Από εκεί προσλαμβάνονται από τα κουνούπια, καθώς αυτά απομυζούν αίμα. Μέσα στον οργανισμό του κουνουπιού οι μικροφιλάριες α’ σταδίου, μετατρέπονται σε μικροφιλάριες β΄ σταδίου και μικροφιλάριες γ’ σταδίου, μέσα σε 9 ημέρες.

Το κουνούπι που φέρει τις μικροφιλάριες γ’ σταδίου, «τσιμπάει» κάποιο υγιή σκύλο και αυτές εισέρχονται στον οργανισμό του. Στον οργανισμό του σκύλου, μετατρέπονται κάτω από το δέρμα σε μικροφιλάριες δ’ σταδίου, μέσα σε 3-12 ημέρες από την μόλυνση. Τότε αρχίζουν να μεταναστεύουν μέσω των μυών στις φλέβες και με την κυκλοφορία του αίματος, φτάνουν στον τελικό τους προορισμό, όπου και ενηλικιώνονται, 70-120 ημέρες μετά την μόλυνση. Σε 2-3 μήνες (δηλαδή περίπου 6 μήνες μετά την μόλυνση) παράγονται οι πρώτες μικροφιλάριες α’ σταδίου οι οποίες κυκλοφορούν στο αίμα, μέχρι να εμφανιστεί ένα κουνούπι και ο κύκλος να ξαναρχίσει. Τα ενήλικα παράσιτα ζουν έως και 7,5 χρόνια, ενώ οι μικροφιλάριες α’ σταδίου περνούν στον πλακούντα (μετάδοση στο έμβρυο) και μπορούν ακόμα να αποβληθούν και με το γάλα (μετάδοση κατά τον θηλασμό). Στις περιπτώσεις αυτές, οι μικροφιλάριες α’ σταδίου δεν εξελίσσονται περισσότερο, αλλά μπορεί να κυκλοφορούν στο αίμα για 2,5 έως 5 χρόνια (!!!), καθιστώντας τον σκύλο αυτό πηγή μόλυνσης για άλλους σκύλους.

Η εξάπλωση της νόσου εξαρτάται απόλυτα από τα κουνούπια, αφού μέσα σε αυτά οι μικροφιλάριες εξελίσσονται. Αυτά απομυζούν αίμα και πετούν από σκύλο σε σκύλο. Τα κουνούπια ζουν συνήθως σε περιβάλλον με αυξημένη θερμοκρασία, πολλή υγρασία και στάσιμα νερά.

Παθογένεια

Τα ενήλικα παράσιτα, που ζουν στην δεξιά καρδιά καθώς και στα μεγάλα αγγεία, προκαλούν αλλοιώσεις στο τοίχωμα τους και λειτουργούν ως μηχανικό εμπόδιο στην κανονική κυκλοφορία του αίματος και στην λειτουργία της καρδιάς, προκαλώντας έτσι καρδιακή ανεπάρκεια. Επίσης, παράγουν ουσίες οι οποίες ωθούν τον οργανισμό στην παραγωγή αντισωμάτων. Το αποτέλεσμα της χρόνιας παρασίτωσης είναι καρδιοαναπνευστικά νοσήματα, όπως η δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια, η πνευμονική υπέρταση, η πνευμονική θρομβοεμβολή, νεφρίτιδα και άλλα. Ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις, τα παράσιτα έχουν εντοπιστεί ακόμα και σε αρτηρίες του εγκεφάλου ή και μέσα στο μάτι!!!

Συμπτώματα

Αρχικά τα προσβεβλημένα ζώα είναι ασυμπτωματικά. Καθώς, όμως, η νόσος εξελίσσεται, μπορεί να παρατηρηθούν μια ποικιλία συμπτωμάτων όπως: εύκολη κόπωση, σταδιακή απώλεια βάρους, βήχας ο οποίος γίνεται όλο και πιο συχνός στο πέρασμα του χρόνου, αιμόπτυση, αναιμία, μυϊκή αδυναμία, δύσπνοια, πυρετός, λιποθυμικές κρίσεις, συσσώρευση υγρού στην κοιλιά (ασκίτης), οιδήματα (πρηξίματα), ίκτερος, αιμορραγίες, ανορεξία και λήθαργος. Η εικόνα αυτή δεν εμφανίζεται απότομα, αλλά εξελίσσεται σταδιακά και με την πάροδο του χρόνου γίνεται όλο και πιο βαριά.

Θεραπεία

Στα αρχικά στάδια της νόσου η θεραπεία είναι εφικτή και σχετικά απλή. H θεραπεία έχει δύο στόχους, την καταστροφή των ενηλίκων παρασίτων και την αποφυγή επιπλοκών από την καταστροφή των παρασίτων. Όσο προχωράει όμως η ασθένεια, τα πράγματα περιπλέκονται και η θεραπεία γίνεται όλο και πιο δύσκολη, έως και ανέφικτη, λόγω της επιβάρυνσης του οργανισμού. Σε ζώα με καρδιακή, ηπατική, νεφρική ανεπάρκεια, ίκτερο και ασκίτη, η θεραπεία δεν πρέπει να επιχειρείται. Υπάρχουν ειδικά φάρμακα που θανατώνουν τα ενήλικα παράσιτα, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να εφαρμοστεί και ένα ολοκληρωμένο σύστημα υποστηρικτικής αγωγής, π.χ. οροί, μεταγγίσεις, οξυγόνο κ.λπ. Επίσης, το ζώο θα πρέπει να βρίσκεται σε σχετική ακινησία και να τρέφεται με ειδικές τροφές.

Τα φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για τα ενήλικα παράσιτα, είναι η melasarmine και η thiacetarsamide.

Για τις μικροφιλάριες χρησιμοποιούνται η milbemycin oxime και η ivermectin (όχι στα Collie). Θα πρέπει ταυτόχρονα να χορηγείται acetylsalicylic acid (ασπιρίνη) για την πρόληψη των εμβολών από την καταστροφή των σκωλήκων. Σε πολλά ζώα κατά τη διάρκεια της θεραπείας, έχουμε συχνά δυσμενείς και θανατηφόρες επιπλοκές.

Διάγνωση

Υποψία της ασθένειας τίθεται από την εύκολη κόπωση (π.χ. ο σκύλος κουράζεται στο κυνήγι) και τον βήχα. Απαιτούνται όμως πολλές και ειδικές εξετάσεις για επιβεβαίωση, αλλά και για να αξιολογηθεί η κατάσταση του οργανισμού και να αποφασιστεί ποιο θεραπευτικό σχήμα θα ακολουθηθεί. Οι ακτινογραφίες, το υπερηχογράφημα, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, οι αναλύσεις ούρων και οι εξετάσεις αίματος είναι επιβαλλόμενα διαγνωστικά μέσα και χωρίς αυτά είναι παρακινδυνευμένο και εγκληματικό να αποτολμάται η θεραπεία.

Πρόληψη

Ο στόχος του κάθε ιδιοκτήτη θα πρέπει να είναι η αποφυγή της μόλυνσης του σκύλου του. Θα μπορούσαμε σε γενικές γραμμές, να διαχωρίσουμε τα προληπτικά μέτρα σε δύο κατηγορίες: στα εντομοαπωθητικά και στα κυρίως φαρμακευτικά. Η εντομοαπώθηση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κυκλοφορούν αρκετά προϊόντα στην αγορά τα οποία απωθούν τα κουνούπια από το σώμα του σκύλου, όπως κολλάρα με εντομοαπωθητικό.

Δεν μπορούν βέβαια να εγγυηθούν 100% εντομοαπώθηση, όμως η αποτελεσματικότητά τους είναι σημαντική και γι’ αυτό κρίνονται απαραίτητα. Προσοχή όμως σε δύο σημεία. Διαβάστε τις οδηγίες προσεκτικά για την σωστή εφαρμογή. Η λανθασμένη τοποθέτηση μειώνει την αποτελεσματικότητα. Το δεύτερο σημείο αφορά την ίδια την παρασίτωση. Αν το ζώο είναι ήδη μολυσμένο, η εντομοαπώθηση είναι άνευ νοήματος για το ίδιο (αφού έχει ήδη μολυνθεί), αλλά είναι σημαντική διότι προφυλάσσονται άλλα ζώα.

Σε ότι αφορά την πρόληψη με χρήση φαρμακευτικών ουσιών, υπάρχουν σκευάσματα τα οποία φονεύουν τις μικροφιλάριες, χωρίς αυτές να προλάβουν να εξελιχθούν. Υπάρχουν μικροφιλαριοκτόνα χάπια, τα οποία μπορούν να χορηγούνται προληπτικά μια φορά τον μήνα, από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο.

Σημαντικό ζήτημα στην πρόληψη είναι και ο ετήσιος έλεγχος του ζώου για πιθανή μόλυνση. Ο έλεγχος αυτός γίνεται εύκολα και γρήγορα με τα ειδικά τεστ που κυκλοφορούν στην αγορά και υπάρχουν σε κάθε κτηνιατρείο. Με τον τρόπο αυτό, ακόμα και αν ο σκύλος έχει μολυνθεί, επειδή η διάγνωση θα είναι έγκαιρη, οι πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας θα είναι αυξημένες.

Δρ. Μαριάννα Γεωργίου

Κτηνίατρος