Δρ. Μαριάννα Γεωργίου, Κτηνίατρος

Η πυομήτρα αποτελεί μια από τις συχνότερες παθήσεις των θηλυκών σκυλλιών μέσης και μεγάλης ηλικίας. Εμφανίζεται συχνότερα σε σκυλλιά μεγαλύτερα των 5 ετών, μετά από ένα ή περισσότερους άγονους οίστρους, αλλά και σε ζώα μικρότερης ηλικίας μετά από επανειλημμένες χορηγήσεις ορμονικών σκευασμάτων.

Η πυομήτρα εμφανίζεται κατά το δίοιστρο, δηλαδή 1-2 μήνες μετά από την εμφάνιση του οίστρου. Χαρακτηρίζεται από την συσσώρευση παθολογικού εκκρίματος στην μήτρα, ενός πυώδους-μολυσμένου υγρού, το οποίο είναι αποτέλεσμα της προοδευτικά και μακροχρόνια εξελισσόμενης εκφύλισης του ενδομητρίου.

Από τον πρώτο κιόλας οιστρικό κύκλο, μια ορμόνη, η προγεστερόνη, εκκρίνεται μετά το τέλος του οίστρου για μερικές εβδομάδες. Η προγεστερόνη είναι η ορμόνη που προετοιμάζει την μήτρα για να δεχθεί τα γονιμοποιημένα ωάρια και είναι αυτή που συντηρεί την εγκυμοσύνη. Στα ζώα τα οποία δεν έχουν ζευγαρώσει, η προγεστερόνη προκαλεί πάχυνση του ενδομητρίου και ανάπτυξη των μητριαίων αδένων. Σε 4-8 βδομάδες από το τέλος του οίστρου, δηλαδή κατά τον άνοιστρο, η προγεστερόνη σταματά να παράγεται και οι αλλαγές που συμβαίνουν στο εσωτερικό της μήτρας αρχίζουν να υποχωρούν, χωρίς ωστόσο το ενδομήτριο να επανέρχεται πλήρως. Το ενδομήτριο παραμένει παχύτερο σε σύγκριση με την πριν από την εφηβεία περίοδο. Οι διαδοχικοί οιστρικοί κύκλοι έχουν ως αποτέλεσμα την προοδευτικά αυξανόμενη μόνιμη πάχυνση και εκφύλιση του ενδομητρίου. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου το μέγεθος της μήτρας αυξάνεται και αρχίζει να παρουσιάζεται μια αλλοίωση στο ενδομήτριο, που ονομάζεται κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου (ΚΥΕ).

Σημαντικό ρόλο στην πρόκληση της πυομήτρας διαδραματίζουν διάφοροι παράγοντες, όπως ο αποκλεισμός του ζώου από την αναπαραγωγή, με αποτέλεσμα μετά από κάθε άγονο οίστρο να ακολουθεί μεγάλη περίοδος δίοιστρου. Ακόμα, τα προγεσταγόνα (συνθετική προγεστερόνη) που χορηγούνται με στόχο την αναστολή του οίστρου, εκτός από το ότι προκαλούν ΚΥΕ, μειώνουν την αντίσταση του οργανισμού σε μια ενδεχόμενη προσβολή του από μολυσματικούς παράγοντες. Επίσης, κάτι άλλο που μπορεί να οδηγήσει σε πυομήτρα είναι τα οιστρογόνα, τα οποία είναι ορμονικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αποτροπή μιας πιθανής εγκυμοσύνης μετά από μια ανεπιθύμητη σύζευξη ή για τεχνητή πρόκληση οίστρου σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Τα οιστρογόνα αυξάνουν την ευαισθησία της μήτρας στην επίδραση της προγεστερόνης και προκαλούν χαλάρωση του τραχήλου κατά τον πρόοιστρο-οίστρο, διευκολύνοντας έτσι την είσοδο μικροβίων από τον κόλπο στην μήτρα.

Οι μικροοργανισμοί που βρίσκονται φυσιολογικά στην χλωρίδα του κόλπου, αποτελούν επίσης βασικό αιτιολογικό παράγοντα για την πρόκληση πυομήτρας. Κατά τη διάρκεια του οίστρου, λόγω της επίδρασης τον οιστρογόνων, ο τράχηλος χαλαρώνει και μικρόβια από τον κόλπο μπορούν, αν υπερνικήσουν τους αμυντικούς μηχανισμούς του τραχήλου, να εισέλθουν στην μήτρα. Φυσιολογικά τα μικρόβια αυτά εξουδετερώνονται. Όμως, στην περίπτωση που υπάρχει ΚΥΕ, η μήτρα χάνει την ικανότητα της να εξουδετερώσει τους μικροοργανισμούς αυτούς, με αποτέλεσμα αυτοί να πολλαπλασιάζονται και να προκαλείται φλεγμονή του τοιχώματος της, με συσσώρευση εκκρίματος (πύου) μέσα στην μήτρα. Συνήθως, οι μικροοργανισμοί που απομονώνονται στην πυομήτρα είναι οι E. coli, Streptococcus, Staphylococcus, Pseudomonas, Proteus, Klebsiella και Salmonella. Η συσσώρευση πύου στην μήτρα έχει ως επακόλουθο την απορρόφηση τοξινών, που καταλήγουν στην κυκλοφορία του αίματος και τελικά στην πρόκληση τοξιναιμίας.

Η πυομήτρα μπορεί να είναι ανοικτής ή κλειστής μορφής. Η ανοικτή πυομήτρα είναι η περίπτωση κατά την οποία ο τράχηλος είναι χαλαρωμένος και το έκκριμα, δηλαδή το πύο, βγαίνει από την μήτρα και διακρίνεται στην είσοδο του κόλπου και στα εξωτερικά γεννητικά όργανα. Η απουσία πυώδους υγρού στα εξωτερικά γεννητικά όργανα χαρακτηρίζει την κλειστή πυομήτρα.

Όσο αφορά τα συμπτώματα, στα αρχικά στάδια της ασθένειας το ζώο εμφανίζει μια ασαφή αδιαθεσία που πολλές φορές περνάει απαρατήρητη από τον ιδιοκτήτη. Στην συνέχεια, η μήτρα διογκώνεται και σε ορισμένες περιπτώσεις η μεγάλη συσσώρευση εκκρίματος στην μήτρα προκαλεί εμφανή διόγκωση της κοιλιάς. Αν πρόκειται για την ανοικτή πυομήτρα, παρατηρείται έξοδος πυώδους εκκρίματος από τον κόλπο.

Κατά την εξέλιξη της ασθένειας, το ζώο εμφανίζει κατάπτωση, ανορεξία, εμετούς, αφυδάτωση, πολυουρία, πολυδιψία, υποθερμία και αδυναμία στα πίσω πόδια. Τα συμπτώματα αυτά είναι εντονότερα στις περιπτώσεις της κλειστής πυομήτρας, όπου έχουμε μεγαλύτερη απορρόφηση τοξινών, επειδή το πυώδες περιεχόμενο παραμένει όλο στην μήτρα, σε αντίθεση με την ανοικτή πυομήτρα, όπου η έξοδος μέρους του περιεχομένου της μήτρας βοηθά κάπως την κατάσταση.

Υποψία πυομήτρας θα πρέπει να τίθεται στα σκυλιά που εμφανίζουν οιστρικούς κύκλους με ανώμαλα μικρά μεσοδιαστήματα (συχνοί οίστροι), με μεγάλα μεσοδιαστήματα (αραιοί οίστροι) ή με μεγάλη διάρκεια πρόοιστρου (παράταση της προοίστριας αιμορραγίας, εμμένουσες αιμορραγίες). Η εμφάνιση σημείων αδιαθεσίας, πολυδιψίας και πολυουρίας, 4-6 εβδομάδες μετά από την εκδήλωση του οίστρου ή την χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων και η παρουσία πυώδους εκκρίματος στο αιδοίο, αποτελούν σοβαρές ενδείξεις για πυομήτρα. Η διάγνωση μπορεί να γίνει με υπερηχογράφημα ή με ακτινογραφία.

Οριστική θεραπεία της πυομήτρας γίνεται μόνο με χειρουργική επέμβαση, με ωοθυκυστερεκτομή, δηλαδή με αφαίρεση της μήτρας και των ωοθηκών και κατά συνέπεια οριστική στείρωση του ζώου. Σε κάποιες περιπτώσεις ανοικτής πυομήτρας, όπου η γενική κατάσταση του ζώου δεν επιτρέπει τη νάρκωση και το χειρουργείο, σε πολύ γέρικα και καταβεβλημένα ζώα και σε ζώα μεγάλης αναπαραγωγικής αξίας, μπορεί να επιχειρηθεί φαρμακευτική αντιμετώπιση της ασθένειας. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει ενέσεις αγλεπριστόνης, που γίνονται από τον κτηνίατρο για 2 μέρες συνεχόμενα ή μέρα παρά μέρα για 3 φορές (1η, 3η και 5η ημέρα), σε συνδυασμό με χορήγηση αντιβιοτικών. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση έχει αρκετά καλά αποτελέσματα, ωστόσο το ενδεχόμενο επανεμφάνισης πυομήτρας σε κάποιο από τους επόμενους οιστρικούς κύκλους πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπόψη.

Τέλος, όσο αφορά την πρόληψη της πυομήτρας, συστήνεται η ωοθυκυστερεκτομή (στείρωση) σε όλα τα θηλυκά σκυλιά που δεν χρησιμοποιούνται για αναπαραγωγή ή η τακτική αναπαραγωγή, τουλάχιστον μια φορά ανά 2 χρόνια. Επίσης, η χρήση προγεσταγόνων για την πρόληψη ή την αναστολή του οίστρου καλό είναι να αποφεύγεται και στις απολύτως αναγκαίες περιπτώσεις να γίνεται με επιφύλαξη και παρακολούθηση του ζώου.