Αρκετές είναι οι φορές που κατά την διάρκεια μιας κυνηγετικής εξόρμησης ο κυνηγός καλείται να δώσει τις πρώτες βοήθειες στον σκύλο του, είτε γιατί αυτός δηλητηριάστηκε, είτε γιατί δαγκώθηκε από φίδι, είτε γιατί έπαθε κάποιο άλλο ατύχημα. Έτσι, καλό είναι να έχετε μαζί σας ένα κουτί πρώτων βοηθειών, που μαζί με τις οδηγίες που θα πάρετε από τον κτηνίατρο σας, αποδεικνύεται αρκετές φορές σωτήριο για τον τετράποδο σύντροφο σας.

Ένα κουτί πρώτων βοηθειών καλό είναι να περιέχει ένα ελαστικό επίδεσμο, ένα ψαλίδι, σύριγγες, ενέσιμη κορτιζόνη, ενέσιμο διάλυμα ατροπίνης και κάτι για να προκαλέσετε εμετό, εμετικό χάπι ή αμπούλα με ενέσιμη απομορφίνη. Αν θέλετε μπορείτε επίσης να έχετε οφθαλμικές σταγόνες, αντισηπτικό διάλυμα, θερμόμετρο κάποια αντιβιοτική αλοιφή και αποστειρωμένες γάζες.

ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΑ
Η δηλητηρίαση από οργανοφωσφορικά αποτελεί μια από τις συχνότερες καταστάσεις που αναγκάζεται ο κυνηγός να δώσει τις πρώτες βοήθειες στον σκύλο του. Τα οργανοφωσφορικά, είναι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται κυρίως ως φυτοφάρμακα σε διάφορες καλλιέργειες (λανέϊτ, φουρατάν) ή για την καταπολέμηση παρασίτων των σκύλων (τσιμπούρια, ψύλλοι). Η δηλητηρίαση μπορεί να προκληθεί είτε μετά από πρόσληψη της ουσίας από το στόμα, είτε από απορρόφηση της από το δέρμα με τα φαρμακευτικά μπάνια για εκτοπαράσιτα, όταν χρησιμοποιείτε πυκνότερο διάλυμα από το προτεινόμενο.
Τα δηλητήρια τοποθετούνται σε δολώματα, όπως κομμάτια από κρέας, λίπος, κόκκαλα κ.α. , σε δοχεία με νερό και σε κόλλες για ποντικούς που κολλάνε στα πόδια των σκύλων και στην προσπάθεια τους να καθαριστούν δηλητηριάζονται. Εκτός από τους κυνηγότοπους, τοποθετούνται συχνά κοντά σε κατοικημένες περιοχές, σε περιβόλια, κοντά σε φάρμες, ακόμα και στα κλουβιά μεταφοράς των σκύλων που είναι πολλές φορές εκτεθειμένα στα αυτοκίνητα των κυνηγών.

Τα συμπτώματα αρχίζουν αμέσως μετά την κατάποση του δολώματος. Το ζώο αρχικά χάνει την ισορροπία του, παρουσιάζει αταξία στις κινήσεις του, τρέχουν τα σάλια του, αρχίζει να τρέμει και να αναπνέει γρήγορα με ανοικτό το στόμα. Στα επόμενα λεπτά τα συμπτώματα γίνονται εντονότερα, παρουσιάζει αυξημένη δύσπνοια, σπασμούς, η κόρη του ματιού παρουσιάζει συστολή και σταδιακά αρχίζουν να πέφτουν οι καρδιακοί παλμοί. Τα συμπτώματα διαφέρουν ως προς την ένταση τους ανάλογα με την ποσότητα του δηλητηρίου και το πόσο ισχυρό είναι αυτό, μπορεί να διαρκέσουν μέχρι και 45 λεπτά στις περιπτώσεις που το δηλητήριο ήταν πολύ λίγο, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορεί ο θάνατος να επέλθει σε μόνο μερικά λεπτά. Ο θάνατος οφείλεται στην κατάρρευση του καρδιαγγειακού και του αναπνευστικού συστήματος, αφού προκαλούν βραδυκαρδία (η καρδιά συσπάται με πολύ αργό ρυθμό), αρρυθμίες, αύξηση των βρογχικών εκκρίσεων και πνευμονικό οίδημα.

Η έγκαιρη και σωστή επέμβαση από τον ιδιοκτήτη είναι σωτήρια για τον σκύλο. Με την άσκηση των πρώτων βοηθειών ουσιαστικά γλιτώνετε τον σκύλο από βέβαιο θάνατο και κερδίζετε χρόνο μέχρι να φτάσετε στην πλησιέστερη κτηνιατρική κλινική, που συχνά δεν βρίσκεται κοντά στους κυνηγότοπους. Το πρώτο που πρέπει να κάνετε, είναι να προκαλέσετε εμετό το συντομότερο δυνατό. Ο καλύτερος τρόπος για να προκαλέσετε εμετό είναι με ενδομυϊκή ένεση απομορφίνης ή με χορήγηση εμετικού χαπιού. Άλλοι τρόποι για να προκαλέσει κάποιος εμετό είναι με αλατόνερο ή με εμετικό σιρόπι. Αποφύγετε την χορήγηση λαδιού από το στόμα, γιατί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εισρόφησης στους πνεύμονες. Ακόμα, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επιχειρήσετε να προκαλέσετε εμετό αν ο σκύλος δεν έχει επαφή με το περιβάλλον, δεν έχει δηλαδή τις αισθήσεις του ή έχουν περάσει πάνω από 3 ώρες από την λήψη του δηλητηρίου. Προσέξτε, η χρήση ενέσιμης απομορφίνης πρέπει να γίνεται πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του κτηνιάτρου σας. Μεγαλύτερη από την επιτρεπτή δόση απομορφίνης μπορεί να επιφέρει ηρέμηση στο ζώο. Επίσης, αν μετά από την χορήγηση της απομορφίνης, δεν προκληθεί εμετός, δεν πρέπει να χορηγήσετε 2η ένεση, γιατί η επαναχορήγηση της μπορεί να καταστείλει το κέντρο του εμετού και αυξάνει τον κίνδυνο τοξίκωσης.

Αμέσως μετά την χορήγηση του εμετικού και χωρίς να χάνεται χρόνο περιμένοντας το ζώο να κάνει εμετό, θα πρέπει να χορηγήσετε το αντίδοτο, την ατροπίνη στη δόση που θα σας συμβουλέψει από πριν ο κτηνίατρος σας. Η δόση της ατροπίνης εξαρτάται από το πόσο έντονη είναι η βραδυκαρδία και η σιελόρροια που παρατηρείται στο ζώο. Η δράση της ατροπίνης βοηθά στην πρόληψη της βραδυκαρδίας, καθώς αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς, μειώνει την παραγωγή σιέλου, μειώνει τις βρογχικές εκκρίσεις (καθαρίζει την αναπνευστική οδό, από τα υγρά που παράγονται και την μπλοκάρουν) και τέλος, προκαλεί διαστολή της κόρης του οφθαλμού. Χορηγείται ενδομυϊκά, υποδορίως και σε επείγουσες καταστάσεις ενδοφλεβίως. Σε ενδοφλέβια χορήγηση, έχουμε εκδήλωση της δράσης της ατροπίνης σε 30-60 δευτερόλεπτα, ενώ σε ενδομυϊκή ή υποδόρια χορήγηση σε 10-15 λεπτά.

Μετά την χορήγηση της ατροπίνης ελέγχεται η αναπνοή και ότι οι αεραγωγοί είναι ανοικτοί, για να το ελέγξετε αυτό ανοίγετε το στόμα του σκύλου, τραβάτε λίγο την γλώσσα προς τα έξω και κοιτάτε στο βάθος της στοματικής κοιλότητας, αν υπάρχουν εκκρίσεις, σάλια, τα σκουπίζετε με μια γάζα ή με ένα κομμάτι ύφασμα. Επίσης, μπορείτε να ελέγξετε τους καρδιακούς παλμούς είτε παίρνοντας τον σφυγμό του σκύλου, τον οποίο μπορείτε να ψηλαφίσετε τοποθετώντας το χέρι σας στην εσωτερική επιφάνεια του μηρού του, είτε με τοποθέτηση της παλάμης σας στη αριστερή επιφάνεια του θώρακα στις πρώτες πλευρές. Αν οι παλμοί είναι κάτω από 60-80 ανά λεπτό, αν υπάρχουν αυξημένες βρογχικές εκκρίσεις και σάλια ή αν η κόρη του οφθαλμού είναι ακόμα σε συστολή, τότε χορηγείτε ξανά ατροπίνη. Αν η κόρη του ματιού είναι σε διαστολή, καλύπτει δηλαδή σχεδόν όλο το χρωματιστό μέρος του ματιού, αν οι καρδιακοί παλμοί είναι καλοί κι αν δεν υπάρχει αυξημένη παραγωγή σάλιου τότε δεν χρειάζεται να χορηγήσετε επιπλέον δόση ατροπίνης.

Αφού δώσετε τις πρώτες βοήθειες στον σκύλο σας και χωρίς να χάνετε επιπλέον χρόνο θα πρέπει να τον μεταφέρετε το ταχύτερο δυνατό στην πλησιέστερη κτηνιατρική κλινική για περαιτέρω περίθαλψη. Εκεί, ο κτηνίατρος θα του χορηγήσει ορούς για αποκατάσταση της πίεσης του αίματος και για αποτοξίνωση του οργανισμού από το δηλητήριο και θα κρίνει ανάλογα με την περίπτωση αν χρειάζεται να χορηγήσει επιπλέον δόση ατροπίνης, βρογχοδιασταλτικά φάρμακα, για την αντιμετώπιση της δύσπνοιας, διουρητικά, για την αντιμετώπιση του πνευμονικού οιδήματος, αντισπασμωδικά, ηρεμιστικά και άλλα υποστηρικτικά φάρμακα ανάλογα με την συμπτωματολογία του ζώου.

ΔΑΓΚΩΜΑ ΑΠΟ ΦΙΝΑ
Η φίνα που έχουμε στην Κύπρο αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα δηλητηριώδη φίδια στον κόσμο. Συχνότερα, οι φίνες δαγκώνουν τα σκυλιά στο κεφάλι και στα πόδια. Η σοβαρότητα της κατάστασης εξαρτάται από την ποσότητα και την ποιότητα του δηλητηρίου της φίνας και το σημείο του δαγκώματος. Οι φίνες μετά από τα γεύματα τους και μετά την αλλαγή του δέρματος τους παράγουν πιο ισχυρό δηλητήριο. Ωστόσο, το μέγεθος του φιδιού αποδείχτηκε ότι δεν είναι πάντα καθοριστικό τις σοβαρότητας της κατάστασης, καθώς παρατηρήθηκαν αρκετά σοβαρά περιστατικά που οφείλονταν σε δείγματα από μικρά φιδάκια.

Τη στιγμή του δαγκώματος ο σκύλος πονάει βγάζει κραυγές, μπορεί να τραβηχτεί πίσω και φαίνεται να έχει τρομαγμένο ύφος. Αν δείτε το φίδι, αυτό θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τι συνέβηκε στο σκύλο σας, αν όμως δεν είστε σίγουροι ότι πρόκειται για φίδι, για να σιγουρευτείτε ότι πρόκειται για δάγκωμα από φίνα θα πρέπει να εντοπίσετε το σημείο του δαγκώματος. Στο σημείο το δαγκώματος διακρίνονται 2 σημάδια από τα δόντια του φιδιού, τα σημάδια αυτά έχουν μέγεθος και σχήμα «φακής» και συνήθως αιμορραγούν. Στην περιοχή παρουσιάζεται πόνος, οίδημα, δηλαδή πρήξιμο, υπεραιμία και με την πάροδο του χρόνου η περιοχή αρχίζει να μελανιάζει. Το ζώο μπορεί να κάνει εμετό, διάρροια και να παρουσιάζει ταχύπνοια, ταχυκαρδία και δύσπνοια. Επίσης, με την επίδραση του δηλητηρίου παράγεται από τον οργανισμό τεράστια ποσότητα ισταμίνης που μπορεί να προκαλέσει αλλεργικό σοκ.

Στην περίπτωση της φίνας θα πρέπει να ακινητοποιήσετε το ζώο, γιατί οι πολλές κινήσεις αυξάνουν την απορρόφηση του δηλητηρίου. Μην προσπαθήσετε να πλησιάσετε ή να σκοτώσετε το φίδι, γιατί υπάρχει κίνδυνος για την ζωή σας. Αφού ακινητοποιήσετε το ζώο, κάντε του μια ενδομυϊκή ένεση κορτιζόνης για να προλάβετε το αλλεργικό σοκ και για να μειώσετε το οίδημα στο σημείο του δαγκώματος. Αν το δάγκωμα βρίσκετε στο πόδι, τοποθετήστε τον σκύλο έτσι ώστε το δάγκωμα να βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της καρδιάς και κάνετε μια χαλαρή επίδεση με ελαστικό επίδεσμο ή με ότι έχετε (ακόμα και με τη ζώνη σας) 2-3εκ. από το σημείο του δαγκώματος και μια πιο σφικτή 5-6εκ. από το σημείο του δαγκώματος και προς την καρδιά. Η επίδεση μπορεί να παραμείνει μέχρι και 2 ώρες, όμως αν το χρώμα του ποδιού αρχίσει να μελανιάζει θα πρέπει να την χαλαρώσετε. Μην προσπαθήσετε να ρουφήξετε με το στόμα σας το δηλητήριο από την πληγή, γιατί κινδυνεύετε εσείς.

Υπάρχουν 3 βασικοί κίνδυνοι από τα δαγκώματα φιδιών, ο κίνδυνος της αναφυλαξίας, που θα τον προλάβετε με την ένεση κορτιζόνης που θα κάνετε, ο κίνδυνος των νεκρώσεων των διαφόρων ιστών του οργανισμού από την απορρόφηση του δηλητηρίου και το κίνδυνος βακτηριδιακής μόλυνσης, αφού τα φίδια είναι φορείς πολλών μικροβίων και ιών. Για την αντιμετώπιση των νεκρώσεων και της μόλυνσης θα πρέπει ο σκύλος να μεταφερθεί το συντομότερο σε κάποια κτηνιατρική κλινική και να του χορηγηθεί ενδοφλέβια αντιοφικός ορός, ορός δηλαδή που εξουδετερώνει το δηλητήριο του φιδιού και προλαμβάνει τις νεκρώσεις, ισχυρά αντιβιοτικά, οροί και άλλα υποστηρικτικά φάρμακα ανάλογα με την κατάσταση του ζώου.

Η πρόγνωση είναι επιφυλακτική και εξαρτάται από την ποσότητα του δηλητηρίου, το πόσο ισχυρό ήταν και από το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από το δάγκωμα μέχρι την χορήγηση του αντιοφικού ορού.

Δρ. Μαριάννα Γεωργίου