Η ζέστη του καλοκαιριού μπορεί να γίνει μαρτύριο όχι μόνο για μας, αλλά και για τα σκυλιά μας, αν δεν τα προστατέψουμε. Οι σκύλοι είναι γενικά πιο ευάλωτοι από εμάς στις υψηλές θερμοκρασίες. Η θερμοπληξία αποτελεί μια από τις πιο συχνές επείγουσες παθολογικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε καθημερινά στην κλινική πράξη. Είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση, η οποία συνήθως δεν γίνεται έγκαιρα αντιληπτή από τον ιδιοκτήτη στα αρχικά της στάδια, με αποτέλεσμα τα περιστατικά που φθάνουν τελικά στην κλινική να είναι πλέον πολύ σοβαρά και να παρουσιάζονται αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας.
Τα σκυλιά, όπως και όλα τα κατοικίδια θηλαστικά ανήκουν στα ομοιόθερμα ζώα, έχουν δηλαδή την δυνατότητα να διατηρούν την θερμοκρασία του σώματος τους σταθερή, χωρίς αυτή να επηρεάζεται από τις μεταβολές της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Ένας υγιής οργανισμός αντιδρά αυξάνοντας τον μεταβολισμό του, δηλαδή τις καύσεις, σε περιπτώσεις που έχει ανάγκη για περισσότερη θερμότητα και μειώνοντας τις καύσεις και αυξάνοντας την αποβολή θερμότητας, στις περιπτώσεις που χρειάζεται να αποβάλει θερμότητα. Σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι ο υποθυρεοειδισμός και οι εμπύρετες λοιμώξεις, ο οργανισμός αδυνατεί να ρυθμίσει την θερμοκρασία του σώματος και να την κρατήσει σταθερή. Οι διαδικασία της θερμορύθμισης περιλαμβάνει πολύπλοκες βιολογικές διαδικασίες, οι οποίες ρυθμίζονται από το θερμορυθμιστικό κέντρο του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο, με ένα μηχανισμό έκκρισης διαφόρων ορμονών, που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό και τις καύσεις τουυ οργανισμού.
Το ανθρώπινο σώμα είναι εφοδιασμένο με τους ιδρωτοποιούς αδένες του δέρματος. Έτσι σε αυξημένες θερμοκρασίες, δροσιζόμαστε μέσω του ιδρώτα, ο οποίος παράγεται από τους αδένες αυτούς, καλύπτει το σώμα μας και με την εξάτμιση του ρίχνει την θερμοκρασία του σώματος. Στο σκύλο ιδρωτοποιοί αδένες υπάρχουν μόνο στα πέλματα του και δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος του. Οι σκύλοι για να διατηρήσουν σταθερή την θερμοκρασία του σώματος τους κατά την έκθεση τους σε θερμό περιβάλλον, βασίζονται στην αποβολή θερμότητας με την αναπνοή, δηλαδή με το λαχάνιασμα, κατά το οποίο ο σκύλος αναπνέει γρήγορα, με ανοιχτό το στόμα και τη γλώσσα έξω. Με αυτό τον τρόπο ο οργανισμός εξασφαλίζει αυξημένη ροή αέρα στην αναπνευστική οδό. Εισπνέει κρύο αέρα, ο οποίος περνά από τις υγρές και θερμές επιφάνειες της αναπνευστικής οδού, θερμαίνεται και προκαλείται εξάτμιση. Με τον τρόπο αυτό, κατά την εκπνοή αποβάλλεται μαζί με τον εκπνεόμενο αέρα και θερμότητα κι έτσι η θερμοκρασία του σώματος πέφτει. Αν και ο σκύλος με το λαχάνιασμα μπορεί να αποβάλλει αρκετή θερμότητα, πολύ περισσότερη από όση μπορεί να αποβάλλει ο άνθρωπος με τον ιδρώτα, εντούτοις σε περιπτώσεις που η ζέστη γύρω του είναι αφόρητη, το λαχάνιασμα δεν αρκεί ώστε να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του, με αποτέλεσμα αυτή να αυξάνεται δραματικά.
Η φυσιολογική θερμοκρασία στον σκύλο όταν βρίσκεται σε ηρεμία είναι 38.2-39.3 βαθμούς Κελσίου, με μέση θερμοκρασία τους 38.5 βαθμούς Κελσίου. Συνήθως, η θερμοκρασία είναι λίγο πιο χαμηλή τις πρωινές ώρες και λίγο πιο ψηλή τις βραδινές ώρες.
Η υπερθερμία στον σκύλο συμβαίνει όταν η θερμοκρασία του σώματος του ανέβει πάνω από τους 39.3 βαθμούς Κελσίου και δεν πρέπει να συγχέεται με τον πυρετό. Παρόλο που και στις δύο καταστάσεις η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται, ο πυρετός είναι ένα σύνδρομο, που εκτός από την αύξηση της θερμοκρασίας, παρατηρούνται κι άλλα συμπτώματα, όπως κατάπτωση, ανορεξία, πολυουρία, ταχύπνοια, ταχυκαρδία κ.α. Ο πυρετός παρουσιάζεται σε περιπτώσεις λοιμώξεων από ιούς, μικρόβια, πρωτόζωα, σε τοξικώσεις και σαν αντίδραση σε ορισμένες πυρετογόνες χυμικές ουσίες. Η απλή υπερθερμία παρουσιάζεται συνήθως μετά από αύξηση των καύσεων του οργανισμού, λόγω έντονης άσκησης, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στο κυνήγι και σε παθολογικές καταστάσεις του θυρεοειδή αδένα, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την παραγωγή ορμονών που ρυθμίζουν τις καύσεις του οργανισμού.
Η παραμονή σε μικρούς, θερμούς και κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται καλά, η έντονη άσκηση σε θερμό περιβάλλον και η υπερβολική έκθεση του ζώου στον ήλιο, μπορεί να οδηγήσει σε έντονη υπερθερμία και τελικά στην θερμοπληξία. Οι περισσότερες περιπτώσεις θερμοπληξίας παρατηρήθηκαν μετά από πολύ σύντομη, για μερικά λεπτά, παραμονή του σκύλου στο αυτοκίνητο ή στο κλουβί μεταφοράς όταν αυτά ήταν εκτεθειμένα στον ήλιο. Ακόμα, πολλά περιστατικά θερμοπληξίας παρατηρήθηκαν σε σκυλιά που κυνηγούσαν με υπερβολικό ζήλο κατά τις θερμές ώρες του καλοκαιριού και κατά την μεταφορά τους σε κλούβες στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου σε υπερβολικές θερμοκρασίες.
Όλες οι φυλές σκύλων κινδυνεύουν από θερμοπληξία, όμως πιο ευάλωτα είναι τα ζώα που ανήκουν στις βραχυκεφαλικές φυλές, τα οποία έχουν κοντές μουσούδες και κατά συνέπεια κοντές αναπνευστικές οδούς, οι οποίες λόγω του μικρού τους μήκους αδυνατούν να ρυθμίσουν αποτελεσματικά την αποβολή θερμότητας με την αναπνοή και την θερμοκρασία του σώματος τους. Τέτοιες φυλές είναι τα Pug, τα French bulldog, τα English bulldog, τα Boxer, τα Pekignese και τα Mastif. Πολύ ευαίσθητες είναι επίσης οι φυλές που έχουν πλούσιο ή διπλό τρίχωμα, όπως είναι τα German spitz, Pomeranian και Chow chow. Ιδιαίτερη προσοχή, χρειάζονται ακόμα τα πολύ νεαρά ή υπερήλικα ζώα, αυτά που έχουν σκουρόχρωμο τρίχωμα και τα παχύσαρκα ζώα. Επίσης, τα ζώα που παρουσιάζουν παθολογικές καταστάσεις που έχουν να κάνουν με το αναπνευστικό και το καρδιαγγειακό σύστημα, που παίρνουν φαρμακευτική αγωγή και που στο ιστορικό τους έχουν ήδη κάποιο προηγούμενο επεισόδιο θερμοπληξίας, παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο θερμοπληξίας σε σχέση με τα υγιή ζώα.
Για να αποφύγετε τον κίνδυνο θερμοπληξίας καλό είναι να αποφεύγεται η άσκηση, το κυνήγι, η εκπαίδευση του ζώου και κάθε άλλη δραστηριότητα, όταν υπάρχει ζέστη ή τουλάχιστον μειώνετε η διάρκεια και η ένταση αυτών όταν ο καιρός είναι θερμός. Η βόλτα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να γίνεται νωρίς το πρωί και αργά το βράδυ και να έχετε πάντα μαζί σας ένα μπουκάλι με κρύο νερό. Αποφύγετε την μεταφορά του σκύλου με το αυτοκίνητο κατά τις πολύ θερμές ώρες. Τα κλουβιά μεταφοράς, καθώς επίσης και το αυτοκίνητο πρέπει να αερίζονται ικανοποιητικά, να είναι άνετα και δροσερά. Δεν πρέπει ποτέ να αφήνουμε ούτε και για λίγο χρονικό διάστημα ένα ζώο μόνο του στο αυτοκίνητο, γιατί ακόμα και σε μια ανοιξιάτικη και όχι ιδιαίτερα θερμή ημέρα, αυτό μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε καμίνι. Αν ο σκύλος μας ζει έξω, φροντίζουμε ώστε να έχει στην διάθεση του όλες τις ώρες της ημέρας κάποιο σκιερό μέρος στο οποίο να μπορεί να καταφύγει. Δεν ξεχνάμε τον σκύλο σε μπαλκόνια και ταράτσες εκτεθημένες στον ήλιο. Δεν δένουμε ποτέ τον σκύλο μας τις θερμές ώρες του καλοκαιριού, με μικρό λουρί, ο ήλιος κινείται και είναι επόμενο ότι σε κάποια στιγμή της ημέρας θα είναι από πάνω του. Το καλοκαίρι, έχουμε πάντα στην διάθεση του σκύλου μας όπου κι αν βρίσκεται άφθονο, καθαρό και δροσερό νερό και τον δροσίζουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα ραντίζοντας τον με νερό ή με βρεγμένη πετσέτα όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο.
Η απλή υπερθερμία υποχωρεί συνήθως από μόνη της, ενώ στην περίπτωση της θερμοπληξίας είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Η θερμοκρασία του σώματος στις περιπτώσεις θερμοπληξίας είναι πολύ ψηλή, συνήθως πάνω από 42 βαθμούς Κελσίου. Όσο πιο γρήγορα επαναφέρουμε την θερμοκρασία του σώματος στα φυσιολογικά επίπεδα, τόσο λιγότερες θα είναι και οι μόνιμες βλάβες στα διάφορα συστήματα και όργανα του οργανισμού.
Τα πρώτα συμπτώματα της θερμοπληξίας είναι ότι το ζώο γίνετε νωχελικό, ανόρεκτο, παρουσιάζει κατάπτωση, ατονία, ζάλη, τάσεις για λιποθυμία, η αναπνοή γίνεται βαρετή και γρήγορη, τρέχουν πολλά σάλια, τα ούλα είναι έντονα κόκκινα και παρουσιάζει ταχυκαρδία. Μπορεί να κάνει εμετό και διάρροια. Παρουσιάζει αδυναμία συντονισμού στις κινήσεις του, χάνει την ισορροπία του, αδυνατεί να στηριχτεί στα πόδια του και πολλές φορές χάνει ακόμα και τις αισθήσεις του. Στην συνέχεια, καθώς η ώρα περνά και η θερμοκρασία του οργανισμού παραμένει πολύ ψηλή, τα συμπτώματα γίνονται ακόμα πιο δραματικά. Αρχίζει ο εκφυλισμός των μυών του σώματος και των διαφόρων οργάνων, από την καρδία παρουσιάζονται αρρυθμίες και από το αναπνευστικό σύστημα, δύσπνοια. Οι νεφροί καταστρέφονται και πολύ σύντομα οδηγούμαστε σε οξεία νεφρική ανεπάρκεια, η οποία συνοδεύεται συνήθως από αδυναμία ούρησης (ανουρία) και πνευμονικό οίδημα. Μπορεί ακόμα να παρατηρηθεί εγκεφαλικό οίδημα, με το ζώο να βρίσκεται σε κώμα ή να παρουσιάζει επιληπτικές κρίσεις. Επίσης, μια άλλη δραματική συνέπεια της θερμοπληξίας είναι τα προβλήματα που παρουσιάζονται στον μηχανισμό πήξης του αίματος, με αποτέλεσμα πολλές φορές τα ζώα να πεθαίνουν από ακατάσχετες αιμορραγίες.
Σε περίπτωση θερμοπληξίας η έγκαιρη και ψύχραιμη παρέμβαση από τον ιδιοκτήτη του ζώου είναι πολύ σημαντική και ελαττώνει κατά πολύ τα ποσοστά θνησιμότητας. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να τοποθετήσετε το ζώο σε δροσερό και καλά αεριζόμενο μέρος, καλύτερα σε κλιματιζόμενο μέρος. Θα πρέπει να βρέξετε το σώμα του με οινόπνευμα (καλύτερα) ή με νερό, όχι πολύ παγωμένο για να μην πάθει σοκ, με ψεκασμό. Καλό είναι να τοποθετήσετε κρύες πετσέτες, βρεγμένες με νερό στο κεφάλι και στον κορμό, να γίνουν κρύα μπάνια και να γίνει άμεση μεταφορά του ζώου στον κτηνίατρο, για να του δώσει τις πρώτες βοήθειες και να το νοσηλέψει στην κλινική. Προσέξτε, το παγωμένο νερό μπορεί να οδηγήσει το ζώο σε σόκ, από δραματική πτώση της θερμοκρασίας, που συνοδεύεται από χειρότερα πράγματα, γι΄ αυτό καλό είναι να το αποφεύγεται, εκτός αν δείτε ότι η θερμοκρασία δεν πέφτει με τίποτα και η κατάσταση του ζώου είναι κρίσιμη.
Δρ. Μαριάννα Γεωργίου